Obesogeny: chemikalia, które powstrzymują nas przed utratą wagi!

Doszłeś do punktu, w którym trzymasz dietę, uprawiasz sport, ale nie możesz schudnąć. Nie możesz pozbyć się tłuszczu z okolic brzucha czy ud? Właśnie w tkance tłuszczowej często zatrzymują się oporne chemikalia, które fachowo nazywane są obesogenami. Codziennie stykamy się z tymi substancjami, takimi jak np. na paragonach, w kosmetykach, środkach czyszczących, perfumach, naczyniach, żywności i wodzie.

Te substancje chemiczne należą do kategorii ksenoestrogenów i wpływają na nasze hormony i tkanki, co udowodniono, że sprawia, że stajemy się grubsze, stąd pochodzi nieznane słowo "obesogeny", czyli substancje udowodnione jako przyczyniające się do otyłości. W tym artykule dowiesz się, gdzie występują te substancje i jak ich unikać.

Czym są obesogeny? I dlaczego możliwe, że nie udaje ci się schudnąć, mimo że robisz wszystko prawidłowo...

Istnieje ponad 20 chemikaliów, które określamy jako obesogeny. Obesogenyto sztucznie stworzone substancje, które występują w różnych pojemnikach na żywność, naczyniach, środkach czyszczących, opakowaniach żywności i plastikach. Stali się znani jako podgrupa substancji chemicznych, które zakłócają system endokrynny i są substancjami, które utrzymują się w środowisku przez długi czas.

Termin został wprowadzony w 2006 roku, kiedy stwierdzono, że narażenie na te chemikalia w okresie wczesnego rozwoju zaburza procesy metaboliczne i zwiększa podatność człowieka na przybranie na wadze przez resztę życia. Właściwie związek między substancjami chemicznymi a otyłością jest badany przez naukowców od lat 70. ubiegłego wieku.

Nie jest tak, że obesogeny bezpośrednio powodują otyłość, ale zwiększają podatność na przybieranie na wadze. Wspierają powstawanie otyłości poprzez zmianę programowania rozwoju komórek tłuszczowych i zwiększanie gromadzenia energii w tkance tłuszczowej. Poprzez oddziaływanie na receptory hormonów tarczycy i nadnerczy potrafią zmieniać apetyt. Innymi słowy, zmieniają sposób, w jaki nasze ciało reguluje uczucia głodu i sytości. Dodatkowo wpływają na poziom hormonów tarczycy, które kontrolują zarówno tempo metabolizmu, jak i proces rozkładu tłuszczów.

Czym są dysruptory endokrynne?

Wyrażenie dysruptory endokrynne pochodzi od układu endokrynnego. Układ endokrynny składa się z gruczołów z wewnętrznymi wydzielinami, które pełnią ważną funkcję w organizmie - produkcję hormonów, które rozprzestrzeniają się po całym ciele. Do dysruptorów zalicza się substancje, które mogą w długotrwałej perspektywie powodować zmiany hormonalne i prowadzić do poważnych problemów rozwojowych, reprodukcyjnych, neurologicznych i immunologicznych.

Najczęstsze obesogenyi ich wpływ na zdrowie

1.) Ftalany

Ftalany są związkami dodawanymi do tworzyw sztucznych w celu zwiększenia ich elastyczności i trwałości. Stosuje się je w szerokim zakresie kosmetyków i produktów spożywczych, w tym zabawek dla dzieci, kosmetyków, pojemników na żywność, kremów do opalania i środków czyszczących. Ftalany mogą naśladować hormony człowieka, co powoduje problemy w układzie endokrynnym. Mogą powodować uszkodzenia reprodukcyjne, rozwojowe i neurologiczne. Można unikać ftalanów, ponieważ produkcja kremów do opalania, kosmetyków i pojemników na żywność nie jest od niej zależna. Ftalany często są ukryte w składzie pod oznaczeniem "zapach" lub "aromat". Szczegółowa metaanaliza wykazała związek między ftalanami a otyłością u dorosłych.¹

2.) Bisfenol A (BPA)

Toksyčne działanie BPA jest już dość dobrze znane. Ten syntetyczny związek jest powiązany z zapaleniami, niepłodnością i niedoborem witaminy D. Ekspozycja na BPA wiąże się również z otyłością i cukrzycą. Badanie i metaanaliza z 2019 roku opublikowane w International Journal of Environmental Research and Public Health wskazują na związek między BPA a otyłością dziecięcą.²

Obecnie możemy już znaleźć butelki i czajniki filtrujące bez BPA, ale ten związek występuje również w plastikowych naczyniach, zabawkach, przyrządach medycznych i mieszaninach z PVC. Może również ukrywać się w beczkach piwnych, aluminiowych puszkach napojów, puszkach konserwowych i nakrętkach słoików.

3.) PCB

PCB są sztucznie wytwarzanymi substancjami chemicznymi, które były stosowane w setkach przemysłowych i komercyjnych produktów, w tym w pigmentach do papieru, środkach zmiękczających w farbach, plastikach i urządzeniach elektronicznych. W przeszłości były używane do produkcji farb, klejów, wosków i plastików. Mogą się gromadzić w liściach, roślinach i plonach spożywczych, a następnie dostają się do organizmów ryb i innych małych organizmów. Po dostaniu się do środowiska, bardzo źle się rozkładają.

 4.) Atrazyna

Atrazyna jest najbardziej rozpowszechnionym herbicydem. Zawierają ją zarówno rośliny, jak i gleba, a nawet woda powierzchniowa. W końcu dostaje się nawet do zapasów wody pitnej. Atrazyna jest jednym z najczęstszych zanieczyszczeń w wodzie pitnej i jest również znana jako endokrynny dysruptor. Badania wskazują, że atrazyna może przyczyniać się do rozwoju insulinooporności i dysfunkcji mitochondriów.³

5.) Tributylcyna (TBT)

Tributylcyna to substancja chemiczna używana jako środek przeciwdziałający zanieczyszczeniom w farbach stosowanych na łodziach, statkach i sieciach rybackich. Ta substancja zanieczyściła już wiele jezior i wód przybrzeżnych i jest niebezpieczna dla wielu organizmów morskich. Chociaż skutki stosowania TBT zostały już udowodnione, nadal jest on stosowany i dostaje się do morza. Badania wskazują, że TBT może wykazywać toksyczność poprzez kilka mechanizmów. Okazało się nawet, że zmienia procesy kluczowe dla metabolizmu tłuszczów. Narażenie na tę substancję może faktycznie sygnalizować komórkom macierzystym, aby przekształciły się w komórki tłuszczowe, co przyczynia się do przybierania na wadze i otyłości.

6.) Kwas perfluorooktanowy (PFOA)

Kwas perfluorooktanowy jest zanieczyszczeniem wody pitnej, które jest znane z jego wyjątkowej odporności i dlatego pozostaje w środowisku przez bardzo długi czas.

Według przeglądu literatury opublikowanego w Environmental Research, kwas perfluorooktanowy został wykryty w wodzie pitnej oraz jej źródłach. Było to spowodowane wyciekami z urządzeń przemysłowych i oczyszczalni ścieków. PFOA to substancja uznana za potencjalnie rakotwórczą i należy do obesogenów. Potwierdziło to również badanie z 2018 roku. Stwierdzono, że ekspozycja na PFOA we wczesnym okresie życia wiąże się z zwiększonym ryzykiem otyłości dzieci i wyższym wskaźnikiem masy ciała.⁴

Wskazówki dotyczące minimalizowania ekspozycji na obesogeny:

• Unikaj jedzenia żywności przechowywanej w plastikowych opakowaniach.
• Korzystaj z pojemników i butelek szklanych.
• Nie wkładaj plastikowych naczyń do mikrofalówki.
• Preferuj naturalne kosmetyki i produkty higieniczne.
• Wybierając produkty z tworzyw sztucznych, szukaj pojemników, które nie zawierają BPA i ftalanów.
• Wybieraj naczynia żeliwne lub nierdzewne.
• Korzystaj z filtrów wody i systemów filtrujących z odwróconą osmozą.
• Spożywaj świeże produkty, w tym owoce i warzywa.

Podsumowanie

Najgorszym okresem ekspozycji na obesogeny jest okres wczesnego rozwoju płodu i pierwszych lat życia. Jeśli chcesz uniknąć obesogenów, wybieraj organiczne produkty spożywcze wolne od pestycydów, przestaw się na kosmetyki bez ftalanów i triklosanu, a także daj pierwszeństwo pojemnikom i butelkom szklanym. Przestań obcować z paragonami, nie smaż na powierzchni teflonowej i nie kupuj swoim dzieciom plastikowych zabawek o wątpliwym pochodzeniu. Pamiętaj o tych krokach również podczas urządzania swojego domu, na przykład poprzez wybór winylowej podłogi wolnej od ftalanów i stosowanie naturalnych materiałów z ekologicznym wykończeniem powierzchni.

1. RIBERO, Cláudia, Vânia MENDES, Bárbara PELETEIRO, et al. Association between the exposure to phthalates and adiposity: A meta-analysis in children and adults. 2019.

2. KIM, Ka Young, Eunil LEE a Yanghee KIM. The Association between Bisphenol A Exposure and Obesity in Children—A Systematic Review with Meta-Analysis. 2019.

3. LIM, Soo, Sun Young AHN, In Chan SONG, et al. Chronic exposure to the herbicide, atrazine, causes mitochondrial dysfunction and insulin resistance. 2009.

4. LIU, Pingping, Fang YANG, Yongbo WANG a Zhanpeng YUAN. Perfluorooctanoic Acid (PFOA) Exposure in Early Life Increases Risk of Childhood Adiposity: A Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. 2018.