Jeśli wierzysz w stare powiedzenie "sól nad złoto", ten artykuł na pewno cię ucieszy. Dziś traktujemy sól jako coś oczywistego, a nawet w ostatnich latach sól występuje jako największe zagrożenie dla naszego zdrowia. Jednak w przeszłości sól była często bardzo ważnym towarem handlowym, ponieważ była rzadka. W artykule wyjaśnimy różnicę między solą a sodem, do czego potrzebujemy sodu i jak organizm reguluje poziom sodu. Na końcu podpowiemy, które sole warto preferować i dlaczego.
Sól i sód? To nie to samo
Nie możemy wybrać, czy będziemy spożywać sól czy nie. Jest ona po prostu niezbędna dla naszego organizmu. Sód odgrywa ważną rolę w regulacji płynów ustrojowych oraz w normalnym funkcjonowaniu układu nerwowego i mięśni. W trakcie ewolucji nasze ciała opracowały wiele mechanizmów, aby radzić sobie z jego nadmiarem i niedoborem. Warto zauważyć, że organizm lepiej radzi sobie z nadmiarem sodu niż zbyt małą ilością.
Sól jest minerałem, którym solimy nasze potrawy, jednak sód to pierwiastek śladowy, który zawiera sól. 1 g soli zawiera około 383 mg sodu. Zalecana dzienna dawka soli wynosi maksymalnie 5 g, co odpowiada około 2 g sodu. Niemniej jednak, warto wspomnieć, że ogólne zalecenia dotyczące spożycia sodu nigdy nie są precyzyjne, ponieważ każdy ma inny rytm życia i różne potrzeby dotyczące sodu. Inna ilość sodu będzie miała wytrzymałościowy sportowiec, a inna osoba pracująca w pozycji siedzącej, nieuprawiająca sportu.
- Reguluje ilość płynów w organizmie.
- Reguluje ciśnienie krwi.
- Pomaga utrzymać równowagę pH i objętość krwi.
- Wspomaga funkcję nadnerczy, które wytwarzają dziesiątki istotnych dla życia hormonów, w tym hormony stresu i płciowe.
- Wspiera funkcje układu nerwowego.
- Bierze udział w funkcji mięśni.
Sód reguluje także chęć spożywania soli, ponieważ kiedy masz ochotę na słone potrawy, oznacza to, że brakuje ci sodu. Choć nie zawsze tak musi być. Istnieją również okoliczności, w których możesz mieć ochotę na słone potrawy, mimo że masz wystarczającą ilość sodu.
Jak organizm pilnuje tego wszystkiego? Zaczniemy od mózgu. Tam znajdują się neurony, które pełnią funkcję małych czujników. Aby zrozumieć, jak te sensory kontrolują poziom sodu, musimy wyjaśnić, czym jest bariera krew-mózg. Mózg jest naprawdę uprzywilejowanym narządem, do którego nie dostaje się łatwo. Szczególnie duże cząsteczki nie mają dostępu do mózgu wcale. Dzieje się tak, ponieważ mamy funkcjonalną barierę krew-mózg, która bardzo rygorystycznie kontroluje, co zostaje przepuszczone do mózgu. Poza małymi cząsteczkami lub substancjami niezbędnymi dla naszego życia, nic nie dostaje się do mózgu. Niemniej jednak neurony, które znajdują się w obszarze mózgu odpowiedzialnym za monitorowanie równowagi sodu (mają również inne funkcje), nie mają tak rygorystycznej bariery wokół siebie. Jeden z najważniejszych neuronów nosi nazwę OVLT (Organum Vasculosum Lamina Terminalis). Są to rodzaje neuronów umieszczonych blisko bariery krew-mózg, i ponieważ w tych miejscach bariera jest w zasadzie niekompletna, te neurony są doskonałymi strażnikami tego, co znajduje się w krwi. Są w stanie wykryć, czy poziom sodu jest zbyt wysoki lub zbyt niski. Te neurony są w stanie przekazać informację innym częściom ciała, takim jak nerki, i nakazać większe wydalanie sodu z organizmu, aby pozbyć się nadmiaru sodu.
Czy sól podnosi ciśnienie krwi?
Sól jest przedstawiana jako główny winowajca wysokiego ciśnienia krwi, które obecnie dotyka nawet młodych ludzi. Jednak problem wysokiego ciśnienia krwi jest o wiele bardziej złożony, a winienie tylko soli byłoby nieco niesprawiedliwe. Na wysokie ciśnienie krwi głównie wpływają stres, alkohol i brak snu. Więc jeśli jesteś zestresowany, możesz zupełnie zrezygnować ze spożywania soli, ale i tak nie dojdzie do obniżenia ciśnienia krwi. Wysokie ciśnienie krwi wynika przede wszystkim z niedoboru tlenku azotu w naczyniach krwionośnych. Więcej na ten temat oraz o roli tlenku azotu w organizmie można przeczytać w tym artykule. Rzeczywiście, sól może rzeczywiście przyczynić się do podwyższenia ciśnienia krwi u niektórych osób, ale nie jest to jedyny czynnik.
Jeśli mówimy o sodzie jako ryzyku dla naszego układu sercowo-naczyniowego, nie możemy nie wspomnieć o potasie. Te dwa minerały współpracują ze sobą. Jeśli masz wysokie ciśnienie krwi, konieczne jest dostarczanie potasu, który w organizmie pomaga regulować poziom sodu. W zasadzie, aby organizm mógł pozbyć się nadmiaru sodu, potrzebuje odpowiedniego spożycia potasu. Dieta zawierająca mniejszą ilość soli (sodu) i większą ilość potasu może znacznie zmniejszyć obciążenie nerek.
Sód i uczucie pragnienia
Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego odczuwasz pragnienie? I dlaczego uczucie pragnienia jest znacznie większe po spożyciu słonych potraw? To również jest zadaniem neuronów OVLT, ponieważ jako pierwsze wysyłają sygnał do jądra nadwzrokowego, które następnie kontaktuje przysadkę mózgową (obszar kontrolny mózgu), a ta daje polecenie hormonowi zw. wazopresyną. Jest to również nazywane hormonem antydiuretycznym. Reguluje on ilość moczu i ma funkcję zarówno ograniczania ilości moczu, jak i zwiększania jej. Jednak te neurony posiadają również zestaw receptorów, które są w stanie kontrolować poziom ciśnienia krwi. Jeśli objętość krwi spada, a tym samym ciśnienie krwi spada, wzrasta również uczucie pragnienia. Ten mechanizm regulujący uczucie pragnienia jest naprawdę wyrafinowanym systemem, w którym sód wykrywa poziom płynów w organizmie. Albo odczuwamy pragnienie, albo z kolei wydalamy nadmiar płynów z moczem.
Swoją specyficzną rolę w tym mechanizmie odgrywają nerki. Pełnią one funkcję swoistego filtra, ponieważ krew, która przez nie przepływa, zawiera wiele substancji, które nerki muszą przesortować. Sortują aminokwasy, minerały i inne substancje. Podporządkowują się poleceniu przysadki mózgowej, więc albo nie odczuwamy potrzeby oddawania moczu, albo stymulują produkcję moczu, aby wydalić nadmiar substancji.
Ile soli potrzebuję? I czym zatem solić?
Organizm w każdych okolicznościach polega na równowadze. Istnieje wiele badań potwierdzających, że wysokie spożycie sodu ma negatywny wpływ na nasze zdrowie i funkcje mózgu. Z drugiej strony udowodniono również, że niski poziom sodu jest równie szkodliwy. Dotyczy to nie tylko reszty ciała, ale również funkcji mózgu. Komórki potrzebują sodu, ponieważ pomaga im zatrzymać płyny wewnątrz komórek, a nie na zewnątrz.
Na początku wspomniałam, że ogólne zalecenia mówią o spożyciu 5 g soli dziennie. Jednak, gdy mówimy o soli, musimy powiedzieć, że nie traktujemy jej jako coś, czym tylko doprawiamy jedzenie, ponieważ większość przetworzonych produktów spożywczych już zawiera znaczną ilość soli. Dlatego często mamy do czynienia z nadmiarem soli. Jednak jeśli nie spożywasz takich produktów, nie ma powodu do obaw o sól.
Zgadzamy się, że sól jest naprawdę potrzebna nie tylko dla naszych funkcji fizjologicznych. Szczerze mówiąc, jedzenie niesolonego jedzenia nie jest niczym, o czym miło wspominać. Dzisiaj mamy dużo większy dostęp do wysokiej jakości żywności z różnych zakątków świata. Sól nie jest wyjątkiem. Przykładami są różowa sól himalajska lub sól celtycka. One występują w swojej naturalnej postaci, bez dalszego przetwarzania. Mają wyższą zawartość minerałów, a jak wiemy, minerały często współpracują ze sobą, a nie działają oddzielnie.
Sól himalajska - z pewnością kiedyś słyszeliście o soli himalajskiej. Jest również nazywana solą różową, ponieważ ma piękny różowy kolor. Wydobywana jest w pakistańskim Penjabie, u stóp Himalajów. Jej naturalny odcień różowy jest wynikiem niewielkiej ilości tlenku żelaza.
Sól celtycka - w porównaniu do tradycyjnej soli kuchennej zawiera mniejszą ilość chlorku sodu. Jest wydobywana we Francji, w okolicy Guérande, niedaleko Morza Celtyckiego, w solniskach zbudowanych na warstwie szarej gliny. Dlatego również nazywana jest solą szarą. Jest to więc sól morska, która nie przechodzi żadnej obróbki, jedynie delikatne suszenie. Dlatego ma autentyczny szary kolor i co najważniejsze, zachowuje znacznie więcej minerałów.
Podobnie jak w przypadku większości produktów spożywczych, również w przypadku soli ważne jest przede wszystkim ilość. Jeśli masz wybór, sól celtycka i sól rużowa są dobrym wyborem jako zamiennik tradycyjnej soli kuchennej.
Veronika Halusková